-
Ποια μέθοδο ακολουθεί η Μοντεσσοριανή αγωγή?
-
Είναι η Μοντεσσοριανή αγωγή ακριβή?
-
Σε τι διαφέρει η Μοντεσσοριανή αγωγή από την παραδοσιακή?
-
Είναι καλό τα παιδιά να έχουν ελεύθερη επιλογή δραστηριοτήτων?
-
Πώς συνδυάζεται η πειθαρχία με την ελευθερία στην Μοντεσσοριανή αγωγή?
-
Γιατί τα παιδιά προτιμούν τις «πραγματικές» δραστηριότητες?
-
Προωθείται αρκετά ομαδική εργασία και η κοινωνικοποίηση στην Μοντεσσοριανή τάξη?
-
Είναι κατάλληλη η Μοντεσσοριανή μέθοδος για ένα παιδί με Δ.Ε.Π.Υ ?
Η μέθοδος που ακολουθεί η Μοντεσσοριανή Αγωγή βασίζεται σε 4 διαφορετικές κατηγορίες μάθησης (για ηλικίες 2,5 εως 6)
Πρώτη κατηγορία αποτελεί ο πρακτικός βίος και αφορά ό,τι έχει να κάνει με απλές εργασίες της καθημερινής μας ζωής, όπως είναι το συγύρισμα, το στόλισμα του σπιτιού, το άνοιγμα/κλείσιμο κουμπιών στα ρούχα μας, το γέμισμα ενός ποτηριού με νερό, το μαγείρεμα και πολλά άλλα. Οι δραστηριότητες του πρακτικού βίου, πέραν του ότι είναι εξαιρετικά διασκεδαστικές, βοηθούν το παιδί να εξασκήσει τον συγχρονισμό της κίνησης, κάτι το οποίο αποτελεί έναν από τους κύριους στόχους των παιδιών νηπιακής ηλικίας.
Ακόμη, το παιδί μαθαίνει να εργάζεται με τάξη, καθώς και να ακολουθεί μια συγκεκριμένη σειρά κινήσεων, έτσι ώστε να ολοκληρώσει την εργασία του. Αυτοπεποίθηση καθώς το παιδί νιώθει πραγματικά ικανό να ανταπεξέλθει στον «κόσμο των μεγάλων», συγκέντρωση, ανεξαρτησία, ευχαρίστηση και αυτοέλεγχος, είναι μερικά από τα πολλά πλεονεκτήματα για όποιο παιδί ασχοληθεί με τέτοιου είδους δραστηριότητες.
Μερικά ακόμη παραδείγματα της φιλοσοφίας των δραστηριοτήτων αυτών είναι η φροντίδα του εαυτού μας (ένδυση, καλλωπισμός, καθαριότητα, κατανόηση των αναγκών του σώματος μας), η φροντίδα του περιβάλλοντος, ή κάποιου ζώου. Ακόμη, διάφορες δραστηριότητες ευγένειας και ενσυναίσθησης αποτελούν σημαντικό κομμάτι της καθημερινότητας του παιδιού (χαιρετισμός, πρόσκληση για παιχνίδι, σεβασμός στον χώρο του άλλου και διάφορα άλλα). Στις δραστηριότητες αυτής της κατηγορίας, τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να εξασκήσουν τον συγχρονισμό της κίνησης χεριού-ματιού (hand-eye coordination) και να ανακαλύψουν τον κόσμο των 5 αισθήσεων (γνωριμία με τις έννοιες του μεγέθους, των σχημάτων, του βάρους, της μυρωδιάς, του ήχου κτλ). Αυτό συμβαίνει καθώς τα παιδιά μπορούν να βιώσουν την κάθε αίσθηση, μέσω του χειρισμού αληθινών, «απτών» υλικών!
Ξεκινώντας με απλές συζητήσεις, βοηθάμε το παιδί νηπιακής ηλικίας, να μάθει να εκφράζει τις σκέψεις του με λόγια και σταδιακά περνάμε στη γνωριμία με τη φωνητική και τους ήχους της γλώσσας μας. Στη συνέχεια, έρχεται η σύνδεση των ήχων με τα σύμβολα της ελληνικής αλφαβήτου, τα οποία και θα επιχειρήσουν να αποτυπώσουν στο χαρτί και κατ’ επέκταση να διαβάσουν. Την όλη διαδικασία διευκολύνουν τα ειδικά σχεδιασμένα υλικά, όλα φτιαγμένα από την Μαρία Μοντεσσόρι με αγάπη για το παιδί.
Η προετοιμασία ενός «μαθηματικού μυαλού», ξεκινά με πολύ απλές δραστηριότητες, όπως είναι η έννοια της ποσότητας, η σειρά αρίθμησης, το μέτρημα, η αναγνώριση και η γραφή των αριθμητικών συμβόλων.
Στο επόμενο επίπεδο, και πάλι με τη βοήθεια του καινοτόμου μοντεσσοριανού υλικού, γίνεται εισαγωγή σε μαθηματικές έννοιες υψηλότερου επιπέδου, όπως για παράδειγμα στις έννοιες των μαθηματικών πράξεων και στα κλάσματα!
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως το παιδί, από τα πρώτα ως και τα 6 του χρόνια, διανύει μια περίοδο ανοιχτή στη μάθηση. Η Μοντεσσοριανή αγωγή, έχοντας μελετήσει το πότε ακριβώς είναι εύφορο το έδαφος, σπέρνει τους σπόρους της γνώσης, που με ευκολία θα ανθίσουν μέσα στο κάθε παιδί.
Γονείς και εκπαιδευτικοί, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τις «ευαίσθητες για μάθηση περιόδους» στο παιδί και να του δώσουμε απλόχερα την ευκαιρία να τις εκμεταλλευτεί.
Κατά γενική ομολογία, και καθώς η Μοντεσσοριανή αγωγή είναι μόνο ιδιωτική, τα δίδακτρα είναι συνήθως ακριβά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα ειδικά σχεδιασμένα υλικά, η οργάνωση του περιβάλλοντος καθώς και η εκπαίδευση του διδακτικού προσωπικού, κοστίζουν ακριβά.
Ωστόσο, μπορεί κανείς να πει πως είναι ζήτημα αξίας και προτεραιοτήτων. Το να προσφέρει κανείς στο παιδί του την καλύτερη δυνατή εμπειρία καθώς διανύει την πιο ευαίσθητη και κομβική για την εξέλιξή του περίοδο (0 εως 6 ετών), σημαίνει πως του χτίζει γερά θεμέλια για να στηριχθεί στο υπόλοιπο της ζωής του.
Πολλοί είναι οι εκπαιδευτικοί που στηρίζουν πως είναι πιο σημαντικό να επενδύσει κανείς στη προσχολική αγωγή παρά στη τριτοβάθμια εκπαίδευση. Γεγονός είναι άλλωστε πως το παιδί που απολαμβάνει τη μάθηση και λειτουργεί με «αυτοδιάθεση» από τα πρώτα χρόνια του βίου του, θα ωφεληθεί καθ’ όλα τα χρόνια που θα ακολουθήσουν.
Η Παραδοσιακή αγωγή προσπαθεί να δημιουργήσει ένα καλούπι ιδανικό για όλους. Η γνώση μεταφέρεται στα παιδιά από τον δάσκαλο και η απομίμηση αποτελεί το εισιτήριο της επιτυχίας. Τα παιδιά βρίσκονται καθισμένα στα θρανία τους απορροφώντας ο, τι πληροφορία τους δίνεται από τους δασκάλους, ενώ στη προσχολική αγωγή, η μέρα περνά παίζοντας με άσκοπα παιχνίδια.
Η Μοντεσσοριανή αίθουσα αποτελεί ένα άψογα «προετοιμασμένο περιβάλλον», το οποίο ενθαρρύνει τη μάθηση και την ωρίμανση, καθώς τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να κινούνται στον χώρο και να διαλέγουν ανάμεσα σε μια μεγάλη γκάμα καλά οργανωμένων υλικών. Παράλληλα αναπτύσσουν πρακτικές καθώς και νοητικές δεξιότητες μέσω της εξερεύνησης πολλών διαφορετικών ενοτήτων (γλώσσα, μαθηματικά, γεωγραφία, γεωμετρία, τέχνη, μουσική κ.α).
Γονείς που πρώτη φορά έρχονται σε επαφή με τον Μοντεσσοριανό κόσμο, πάντα επισημαίνουν το πόσο ήσυχη είναι η αίθουσα, πόσο όμορφη και τακτοποιημένη δείχνει και πόσο συγκεντρωμένα εργάζονται τα παιδιά.
Μοντεσσοριανή μέθοδος
Παραδοσιακή μέθοδος
Σε μία τάξη που εφαρμόζεται η μοντεσσοριανή αγωγή, το κάθε παιδί μαθαίνει πως είναι ελεύθερο να επιλέξει με τι θέλει να ασχοληθεί. Ωστόσο, αυτό συμβαίνει με βάση το τι έχει διδαχθεί και το τί ήδη γνωρίζει να χρησιμοποιεί. Εφαρμόζοντας όλες τις γνώσεις του και παρατηρώντας το κάθε παιδί μέσα στη τάξη, ο παιδαγωγός παρουσιάζει τις δραστηριότητες (ομαδικά ή ατομικά) και έπειτα, τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν μόνα τους ή σε ομάδες. Παράλληλα, πολλές είναι οι φορές που κάποιο παιδί διδάσκεται μια τεχνική από ένα μεγαλύτερο παιδί, φαινόμενο που παρατηρείται συχνά σε τάξεις με μεικτές ηλικίες.
Η Μαρία Μοντεσσόρι πίστευε ολόκαρδα πως «η πειθαρχία πρέπει πάντα να έρχεται μέσω της ελευθερίας». Με τον όρο ελευθερία εννοούμε το δικαίωμα του παιδιού για επιλογή, δικαίωμα για έκφραση, για ξεκούραση, για κίνηση, δικαίωμα στο λάθος, στην επανάληψη μιας δραστηριότητας, δικαίωμα στην κοινωνικοποίηση και στην επιλογή των φίλων. Χωρίς αυτού του είδους την ελευθερία, το παιδί δεν είναι ποτέ σε θέση να ελέγχει πλήρως τον εαυτό του και ο, τι πειθαρχία προκύπτει είναι καθαρά αποτέλεσμα παθητικής συμπεριφοράς. Υπάρχει λοιπόν μεγάλη διαφορά στο πώς εννοεί τον όρο «πειθαρχία» ένας κοινός παιδαγωγός με αυτόν της Μοντεσσοριανής αγωγής.
Η Μ.Μοντεσσόρι μιλάει για μια «εσωτερική πειθαρχία» η οποία υποκινεί το παιδί να επικεντρώνει τη συγκέντρωσή του στην εκάστοτε δραστηριότητα, καθώς και να δείχνει σεβασμό στους ανθρώπους και το περιβάλλον γύρω του. Αυτός ο «εσωτερικός έλεγχος» θα ακολουθήσει το παιδί στο υπόλοιπο της ζωής του. Θα γίνει τρόπος ζωής.
Ο πρακτικός βίος αποτελείται από απλές δραστηριότητες που ο καθένας φέρει εις πέρας κατά τη διάρκεια της μέρας του. Στη μοντεσσοριανή αγωγή προωθείται η ενασχόληση του παιδιού με τέτοιου είδους δραστηριότητες, όχι μόνο γιατί είναι διασκεδαστικό αλλά κυρίως γιατί το αίσθημα της αυτοπεποίθησης και της αυτόεκτίμησης φτάνουν στα ύψη! «Πλένω τα πιάτα κι εγώ, όπως ο μπαμπάς μου», «Μπορώ να σερβιριστώ μόνος/η μου» , «Μπορώ να κουμπώσω το μπουφάν μου», «Μπορώ μόνος/η μου!» Παράλληλα, μέσω της διαδικασίας αυτής, το παιδί γίνεται ένα με τη κουλτούρα και τις συνήθειες της κοινωνίας στην οποία μεγαλώνει. Για παράδειγμα μπορείτε να βάψετε τα πασχαλινά αυγά μαζί με το παιδί σας, φτιάξτε μαζί μελομακάρονα, πιάστε μαζί τον Μάη και φτιάξτε ένα όμορφο στεφάνι για να στολίσετε το σπίτι σας. Με αυτόν τον τρόπο, το παιδί αισθάνεται ενεργό μέλος της οικογένειάς του, με χρησιμότητα και σκοπό. Αφήστε το παιδί να στρώσει μαζί σας το τραπέζι, βάλτε μαζί πλυντήριο και απλώστε μαζί τα ρούχα, διπλώστε τις πετσέτες κτλ. Εμπιστευτείτε το παιδί σας και βοηθήστε το να νιώθει χρήσιμο και ικανό!
Η κοινωνικοποίηση αποτελεί σημαντικό κομμάτι της μοντεσσοριανής εκπαίδευσης. Μπορεί κανείς να παρατηρήσει πως μέσα στην αίθουσα τα παιδιά αλληλεπιδρούν συνεχώς, είτε διαλέγοντας να εργαστούν μαζί είτε απλά περνώντας χρόνο μαζί κάνοντας το καθένα διαφορετικά πράγματα. Πολύ συχνό είναι επίσης μεγαλύτερα παιδιά να βοηθούν τα μικρότερα, να καθοδηγούν και να επιβλέπουν. Παράλληλα, υπάρχει πάντοτε μια ομαδική δραστηριότητα μέσα στη μέρα-κυρίως κατά τη διάρκεια του κύκλου.
Το φαινόμενο του Δ.Ε.Π.Υ (διάσπαση ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητα) αποτελεί νευρολογική διαταραχή και εμφανίζεται αρκετά συχνά σε παιδιά και ενήλικες. Το σύστημα της Μοντεσσοριανής αγωγής σε συνδυασμό με το ασφαλές και ήρεμο περιβάλλον, μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να μάθει σε έναν καινούριο τρόπο ζωής. Υπό τις κατάλληλες συνθήκες, ένα παιδί με Δ.Ε.Π.Υ, μπορεί να ανακαλύψει τι τον/την ευχαριστεί περισσότερο και κατ’ επέκταση να γνωρίσει τη χαρά της συγκέντρωσης.
Ο παιδαγωγός που ακολουθεί τη φιλοσοφία που δίδαξε η Μ.Μοντεσσόρι, θα εξασφαλίσει στο παιδί πως δεν θα τιμωρηθεί επειδή ήταν «ανήσυχο» ή «ζωηρό», αλλά θα του δώσει την ευκαιρία να ηρεμήσει και να βρει μια ασχολία που του κινεί το ενδιαφέρον ή ακόμη και να εκτονώσει την ένταση που έχει παγιδευτεί μέσα του. Πολλές φορές εξ’ άλλου, τα παιδιά χρειάζονται αρκετό καιρό για να μπορέσουν να ενσωματωθούν πλήρως σε ένα καινούριο περιβάλλον, ιδίως στις προσχολικές ηλικίες. Αυτός είναι και ο λόγος που στις αρχές της σχολικής χρονιάς δημιουργείται συνήθως τόσος θόρυβος μέσα στη τάξη. Παιδιά με Δ.Ε.Π.Υ, έχοντας τις ίδιες ανάγκες με το κάθε παιδί, περνούν αυτό το στάδιο και ίσως χρειάζονται περισσότερο χρόνο και στήριξη από γονείς και παιδαγωγούς για να βρούνε τη θέση τους στον κόσμο που απλώνεται μπροστά τους. Σε αυτόν τον κόσμο, το σημαντικότερο για όλα τα παιδιά, με Δ.Ε.Π.Υ ή χωρίς, είναι να μάθουν να εργάζονται με αφοσίωση και σεβασμό. Θεωρώντας δεδομένο πως κάθε προσωπικότητα είναι διαφορετική, έτσι και ο χρόνος εκπλήρωσης δεν θα είναι ίδιος για το κάθε παιδί. Ωστόσο, η διαδικασία είναι μια, αφού οι αρχές που διδάσκουν την εργασία είναι ίδιες παντού και πάντα!